Δευτέρα 30 Μαρτίου 2009

Η διεθνής διπλωματία απέκτησε νέο επίθετο: 'Ενεργειακή Διπλωματία'

Το τελευταίο διάστημα η διεθνής διπλωματία απέκτησε ένα νέο επίθετο, αυτό της “ενεργειακής” διπλωματίας. Κι αυτό δεν αποτελεί έναν τομέα-παρακλάδι στις διπλωματικές διαπραγματεύσεις, αλλά αντιθέτως μπαίνει στην καρδιά της διπλωματίας, την χαρακτηρίζει και την καθορίζει σε μεγάλο βαθμό στο σύνολό της. Η πρόσφατη σύρραξη στη Γεωργία κατέδειξε όλες τις πτυχές του προβλήματος, αλλά και έκρουσε τον κώδωνα του κινδύνου για το πόσο ευάλωτες είναι οι διεθνείς ισορροπίες και πόσο εύκολα μπορούν να τεθούν εκτός ελέγχου όταν, εκτός των άλλων ιστορικών διαφορών, έχουν να ρυθμίσουν και να επιλύσουν και θέματα ενεργειακής πολιτικής.
Το διακύβευμα είναι μεγάλο. Μιλάμε για την εξασφάλιση των ορυκτών καυσίμων που αποτελούν τη βάση της οικονομίας, της ανάπτυξης, του σύγχρονου τρόπου ζωής. Δηλαδή για το πετρέλαιο και το φυσικό αέριο, των οποίων τεράστια κοιτάσματα βρίσκονται στη Μέση Ανατολή, τη Ρωσία και την περιοχή της Κασπίας. Η Μέση Ανατολή κυριαρχεί παγκοσμίως στο πετρέλαιο και ακολουθεί η Ρωσία, ενώ η Ρωσία είναι η χώρα με τα μεγαλύτερα αποθέματα φυσικού αερίου διαθέτοντας το 32% των παγκόσμιων βεβαιωμένων αποθεμάτων. Ο ενεργειακός πλούτος βρίσκεται λοιπόν σε περιοχές ευάλωτες και ασταθείς πολιτικά, ενώ και η μεταφορά προς την Δύση συνεπάγεται τη διέλευση επίσης μέσα από «επικίνδυνες οδούς». Όποιος μπορεί να ελέγξει είτε τα κοιτάσματα είτε τους δρόμους διέλευσης, κρατά ένα μεγάλο οικονομικό και διπλωματικό ατού στα χέρια του. Η πρόσφατη διένεξη στη Γεωργία, εκτός των άλλων, έχει να κάνει και με τα τεράστια αποθέματα της Κασπίας που μεταφέρονται προς τη Δύση από αγωγούς οι οποίοι περνούν από την Γεωργία παρακάμπτοντας τη Ρωσία. Και αυτό πυροδοτεί εντάσεις, διαξιφισμούς και διεκδικήσεις από όλα τα μέρη.
Η Ευρωπαϊκή Ένωση (ΕΕ), με μια ενεργειακή εξάρτηση που την υποχρεώνει να βασίζεται κατά 60% σε καύσιμα που εισάγει, την τελευταία διετία βρίσκεται σε κατάσταση συναγερμού ως προς την εξασφάλιση των ενεργειακών της αναγκών. Έχοντας ζήσει καταστάσεις πανικού, όταν η Ουκρανία απειλούσε να κλείσει τις στρόφιγγες του αγωγού που έφερνε Φυσικό Αέριο από τη Ρωσία στην Ευρώπη, έχοντας δει τις τιμές των καυσίμων να ακολουθούν τρελή κούρσα ανάλογα με τις πολιτικές αναταράξεις και τα κερδοσκοπικά παιχνίδια, αναδεικνύει σε μείζον ζήτημα την ‘’ενεργειακή ασφάλεια και διαφοροποίηση’’. Ή με πιο απλά λόγια, το πώς θα εξασφαλίζει τα καύσιμα που χρειάζεται με ασφάλεια και σε καλή τιμή. Οι απλοί κανόνες της αγοράς, για κάθε εμπορικό αγαθό, άρα και για τα καύσιμα, λένε ότι τόσο καλύτερα επιτυγχάνονται οι στόχοι αυτοί, όσο περισσότερους προμηθευτές έχει κανείς και από όσο περισσότερο διαφορετικούς δρόμους μεταφέρονται τα καύσιμα αυτά. Αυτοί είναι και οι στόχοι που έχουν γίνει πρωταρχικοί για την ΕΕ. Βεβαίως σε αυτό το παιχνίδι, ρόλο ισχυρού παίκτη και διαμορφωτή διεκδικούν με έμφαση και οι ΗΠΑ και η Ρωσία. Οπότε το puzzle γίνεται πολύπλοκο!
Αλλά και χώρες όπως η Τουρκία και η Ελλάδα παίζουν το δικό τους ρόλο. Καλούνται να αξιοποιήσουν τις ευκαιρίες και για το δικό τους ενεργειακό όφελος, αλλά και προκειμένου να αναδειχθούν σε ισχυρό ενεργειακό παίκτη και συνομιλητή της διεθνούς διπλωματίας.
Η χώρα μας το τελευταίο διάστημα κινείται αποφασιστικά προς αυτή την κατεύθυνση. Μέχρι πρόσφατα προμηθευόμασταν μόνο μικρές ποσότητες αερίου από τη Ρωσία, με αγωγό μέσω Ανατολικής Ευρώπης και Βουλγαρίας.
Πριν από ένα χρόνο εγκαινιάσθηκε ο νέος αγωγός που θα φέρνει αέριο από τα βάθη της Ασίας, την Κασπία και τη Μέση Ανατολή, μέσω της Τουρκίας, και από την Ελλάδα θα διοχετεύεται στην υπόλοιπη Κεντρική Ευρώπη μέσω του υποθαλάσσιου ελληνοϊταλικού αγωγού που θα κατασκευαστεί.
Από την άλλη, με τη συμφωνία για τον αγωγό South Stream, μεγάλες ποσότητες αερίου θα μπορούμε πλέον να παίρνουμε και από τη Ρωσία, μέσω Μαύρης Θάλασσας και Βουλγαρίας, ποσότητες που κι αυτές θα μπορούν να διοχετευθούν στην Κεντρική Ευρώπη μέσω του ελληνοϊταλικού αγωγού. Το όφελος της συμφωνίας είναι διπλό αφού εξασφαλίζει πρόσβαση και στο Ρωσικό αέριο αλλά και μια οδό τροφοδοσίας η οποία δεν περνά από την Τουρκία.
Με το στόχο της ενδυνάμωσης του ρόλου της στην ενεργειακή σκακιέρα, η Ελλάδα διεκδικεί και μια διακλάδωση του σχεδιαζόμενου αγωγού Nabuco, που θα μεταφέρει αέριο από το Αζερμπαϊτζάν ή το Ιράν και το Τουρκμενιστάν, μέσω Τουρκίας και Βουλγαρίας στην Κεντρική Ευρώπη.
Οι κινήσεις για το αέριο συμπληρώνονται και από τις συμφωνίες για αλγέρικο αέριο που μεταφέρεται στην Ελλάδα με πλοία και αποθηκεύεται σε ειδικές εγκαταστάσεις αποθήκευσης.
Αντίστοιχες και οι στρατηγικές κινήσεις για την τροφοδοσία του πετρελαίου, με βασικότερη αυτήν του αγωγού Μπουργκάς-Αλεξανδρούπολη, αφού με αυτόν θα μπορούμε να προμηθευόμαστε ρωσικό πετρέλαιο μέσω Μαύρης Θάλασσας και Βουλγαρίας, παρακάμπτοντας τα στενά του Βοσπόρου και τον μέχρι τώρα κυρίαρχο ρόλο της Τουρκίας.
Με αυτά τα δεδομένα στο διπλωματικό σκηνικό, η Ελλάδα έχει την ευκαιρία να αναδειχθεί σε ισχυρό παράγοντα, που όχι μόνο θα της εξασφαλίσει ενεργειακά και οικονομικά οφέλη, αλλά θα κάνει τη φωνή της πιο δυνατή στο τραπέζι των διαπραγματεύσεων και θα συνδέσει την ασφάλειά της με την ασφάλεια ενεργειακού εφοδιασμού της Κεντρικής Ευρώπης, παράμετρος βασική και κρίσιμη για τη χώρα μας. Φαίνεται λοιπόν, ότι οι συγκυρίες και οι στρατηγικές επιλογές βοηθούν στο να γίνει η χώρα μας ‘σταυροδρόμι’. Και ξεκινώντας με το ‘σταυροδρόμι’ στα ενεργειακά, έχουμε κάνει μια πολύ καλή αρχή και για άλλους τομείς πιθανώς!


Άρθρο στο Περιοδικό "Η Ευρώπη στη Ζωή μας", τεύχος Μαρτίου '09 και αναδημοσίευση στο περιοδικό "Politics News"

2 σχόλια:

Ανώνυμος είπε...

Αγαπητή κυρία Γούτα,

Διάβασα με ενδιαφέρον και προσοχή το άρθρο σας και σε γενικές γραμμές συμφωνώ με τις καταγραφές σας. Σε μερικά σημεία έχω ωστόσο ορισμένες διαφορετικές απόψεις και ενστάσεις. Ξεκινώ λέγοντας ότι θεωρώ ότι το επίθετο –ενεργειακή- σαφώς και δεν προστέθηκε το τελευταίο διάστημα στην έννοια της διπλωματίας. Πιστεύω, αντίθετα, ότι από ανέκαθεν στην σύγχρονη ιστορία η ενεργειακή επιρροή και εξασφάλιση ήταν από τα κυριότερα, αν όχι το κυριότερο κίνητρο χάραξης πολιτικής, πάνω ή κάτω από το τραπέζι των διπλωματικών και στρατιωτικών κινήσεων.
Αναφέρετε επιπλέον, ότι «...Δηλαδή για το πετρέλαιο και το φυσικό αέριο, των οποίων τεράστια κοιτάσματα βρίσκονται στη Μέση Ανατολή, τη Ρωσία και την περιοχή της...Ο ενεργειακός πλούτος βρίσκεται λοιπόν σε περιοχές ευάλωτες και ασταθείς πολιτικά...». Η ένστασή μου βρίσκεται στο σημείο ότι η περιοχές που αναφέρετε μπορεί να είναι πολιτικά ιδιαίτερες ωστόσο δεν θεωρώ ότι είναι η Ρωσία πολιτικά ασταθής και το ίδιο πιστεύω και για το Ιράν, Καζακστάν και ακόμα αν θέλετε και για το Ιράκ το οποίο δεν ήταν πολιτικά ασταθές αλλά εμείς οι δυτικοί το μετατρέψαμε σε τέτοιο με την σοφή καθοδήγηση Άγγλων και Αμερικανών. Τα πολιτικά καθεστώτα στις χώρες αυτές μπορεί να μην ενεργούσαν προς όφελος των δυτικών ενεργειακών σχεδιασμών, αλλά αυτό δεν σημαίνει ότι μπορούμε να τα χαρακτηρίσουμε ασταθή και ευάλωτα. Επιπλέον, ακόμη και αν δεχτούμε ότι είναι τέτοια, τότε πώς εξηγείτε ότι στο τέλος του άρθρου σας αναφέρετε ως κίνηση προς την σωστή κατεύθυνση το ότι «Πριν από ένα χρόνο εγκαινιάσθηκε ο νέος αγωγός που θα φέρνει αέριο από τα βάθη της Ασίας, την Κασπία και τη Μέση Ανατολή». Τελικά ρωτώ, πάντα καλοπροαίρετα, είναι ασταθείς αυτές οι χώρες ή όχι. Θέλουμε συνεργασία μαζί τους, ναί ή όχι. Έχουμε σταθερή πολιτική χάραξη ή όποτε μας εξυπηρετεί η Κασπία και η Μ. Ανατολή είναι καλές πήγες προμήθειας και όποτε όχι είναι ασταθείς και ευάλωτες.
Προσθέτω επίσης το εξής ερώτημα, ότι αν θεωρείτε ως ρεαλιστική την διεκδίκηση μιας διακλάδωσης του Nabuco, δηλαδή του Αμερικανικής υποστήριξης ανταγωνιστή του south stream, από πλευράς της Ελλάδας δεδομένου ότι τα τελευταία 6 χρόνια η ενεργειακή πολιτική της χώρας ήταν καθαρά φιλορωσική...Πέραν αυτού, δανείζομαι το σχόλιο του Andris Piebalgs, ευρωπαίου επιτρόπου για θέματα ενέργειας, στο EUROPEAN BUSINESS SUMMIT 2009 ο οποίος είπε ξεκάθαρα ότι ο Nabuco δεν λύνει ούτε στο ελάχιστο το πρόβλημα της Ευρώπης και ότι η λύση βρίσκεται στις ανανεώσιμες πήγες ενέργειας κλπ.
Κλείνοντας, θα ήθελα να συμφωνήσω με την επιφύλαξη σας στο τέλος του άρθρου σας ότι «...έχουμε κάνει μια πολύ καλή αρχή και για άλλους τομείς πιθανώς!» και επιτρέψατε μου να υπογραμμίσω το πιθανώς.


Φιλικά,

Δρ Γ. Παπαδημητρίου
Διδάκτωρ Πολ. Μηχ.

Λιάνα είπε...

Αγαπητέ κ. Παπαδημητρίου,
ευχαριστώ για το σχόλιο σας, καθώς καταλαβαίνω ότι γνωρίζετε πολύ καλά το θέμα.
Πράγματι, συμφωνώ ότι η Ενεργειακή Διπλωματία, φυσικά και υπήρχε πάντα, απλώς τώρα πρόσφατα αυτό συζητήθηκε πλέον πολύ, ευρέως και έγινε πολύ εμφανές για τον κάθε ένα πολίτη, αφού μετά τις κρίσεις πχ Ουκρανίας-Ρωσίας, Γεωργίας-Ρωσίας, και μετά τις μακρές συζητήσεις περί αγωγών κατάλαβε τη σημασία και την βαρύτητα όλων αυτών των κινήσεων και αποφάσεων.
Όπως καταλαβαίνω συμφωνείτε κι εσείς ότι για τον ένα ή για τον άλλο λόγο, εσωτερικό ή έξωθεν, πολλές από τις πλουτοπαραγωγές περιοχές εμπλέκονται σε ταραχές και πολέμους, οπότε αυτό δίνει μια αστάθεια και μια αβεβαιότητα στην ενεργειακή ασφάλεια και τροφοδοσία. Ακόμα κι η Ρωσία, ενεπλάκη μόλις πρόσφατα στο πολεμικό επεισόδιο με την Γεωργία. Αλλά και όλη η περιοχή γύρω από το Καζακστάν έχει εύθραυστες ισορροπίες. Αλλά ακόμα κι έτσι, το να μπορούμε να προμηθευτούμε καύσιμο από διαφορετικούς προμηθευτές, από διαφορετικές οδούς, είναι πάντα θετικό, ακόμα κι αν ανάμεσα σε αυτές τις εναλλακτικές υπάρχουν και περιοχές με προβλήματα. Θα έλεγα χοντρικά, ότι από όσες περισσότερες εναλλακτικές, τόσο καλύτερα.
Σε αυτή τη λογική και o Nabucco είναι μια ακόμα εναλλακτική, αλλά όχι πανάκεια. Αν καταφέρουμε αυτή την παράκαμψη θα είναι μεγάλη επιτυχία και από καθαρά τεχνική άποψη (περισσότεροι προμηθευτές, περισσότερες διαδρομές) και από άποψη διπλωματικών ισορροπιών.
Θα συμφωνήσουμε πάντως νομίζω, ότι πρόκειται γενικώς για ένα συναρπαστικό σκηνικό!
Φιλικά,
Λιάνα