Οικογένεια και Καριέρα

Την Παρασκευή 20-3-09 ήμουν καλεσμένη να μιλήσω στην εκδήλωση που διοργάνωσε η εφημερίδα Εξπρές και ο όμιλος Καλοφωλιά-Leaders of the New Economy, με τίτλο "Ελληνίδες Πρωταγωνίστριες της Νέας Οικονομίας και της Κοινωνικής Ευθύνης". Η πρόσκληση για τη δική μου συμμετοχή αφορούσε στη τρίτη θεματική ενότητα με θέμα "Οικογένεια και Καριέρα". Χάρηκα πολύ γι αυτή την πρόσκληση, καθώς λίγες φορές ως τώρα είχα την ευκαιρία να μιλήσω για τήν....'οικογενειακή μου καριέρα', το καλύτερο άλλωστε κομμάτι της ζωής μου!!!
Η εκδήλωση εκπληκτική! Θεωρούσα ότι στην τρίτη θεματική ο κόσμος θα είχε κουραστεί, αργά το βράδυ πια και θα ήμασταν τρεις κι ο κούκος! Κάθε άλλο! Η αίθουσα του Hyatt, αποδείχθηκε μικρή για την προσέλευση του κόσμου, γέμισε όλη, προσθέσανε και καρέκλες στο πλάι και πάλι υπήρχε κόσμος όρθιος έξω! Κι ο κόσμος αυτός όχι μόνο έμεινε μέχρι το τέλος της εκδήλωσης, που με τόση μαεστρία, ευστοχία και γοητεία διηύθυνε η Σοφία Τσιλιγιάννη, αλλά παρέμεινε και μετά, στα πηγαδάκια για να συνεχίσει τις κουβέντες και την ανταλλαγή απόψεων!!
Το σημαντικότερο όμως συστατικό της επιτυχίας στην όλη εκδήλωση ήταν μάλλον το επίπεδο των εισηγήσεων από εξαιρετικές γυναίκες που έχουν πετύχει θαυμάσια πράγματα στο επάγγελμα αλλά και στην οικογένειά τους! Και όπως φάνηκε στην εκδήλωση αυτά τα παραδείγματα δεν είναι ούτε λίγα ούτε μεμονωμένα! Αντιθέτως είναι πολλά, είναι εξαιρετικά, είναι γοητευτικά και ελπίζουμε να πολλαπλασιάζονται όλο και περισσότερο, μέρα με τη μέρα! Φτάνει και τα ΜΜΕ να ασχοληθούν επιτέλους με τέτοιες ιστορίες επιτυχίας, οι οποίες μπορούν να δώσουν το θετικό παράδειγμα και να μας κάνουν να νιώσουμε πιο αισιόδοξοι και αισιόδοξες για το μέλλον. Γιατί αν κάτι έβγαινε από όλη την εκδήλωση ήταν η χαρά της δημιουργίας και η αισιοδοξία! Μπράβο στην Εξπρές που αφιέρωσε χρόνο και κόπο για να αναδείξει το θετικό και αισιόδοξο, όταν οι περισσότεροι προτιμούν να ασχολούνται με τα....μαύρα και δύσκολα!

Να και τί είπα εγώ, μετά από τους δυο κύκλους των εξαιρετικών εισηγήσεων που είχαν προηγηθεί από σπουδαίες και επιτυχημένες γυναίκες... :

"Να ευχαριστήσω τους διοργανωτές για την πρόσκληση αυτή να συμμετάσχω στη σημαντική αυτή διοργάνωση αλλά και στην κρίσιμη αυτή θεματική «Οικογένεια και Καριέρα», που ίσως να είναι και το βασικό ερώτημα ή το βασικό πρόβλημα για όλα τα υπόλοιπα που συζητήθηκαν και ακούσαμε σήμερα: Το πώς θα καταφέρει μια γυναίκα να συνδυάσει αυτούς τους δυο διαφορετικούς και συχνά αντικρουόμενους ρόλους.
Συμμετέχω λοιπόν σε αυτή την κουβέντα, ως μητέρα δυο εφήβων, 18 και 15 χρόνων, και ενώ δουλεύω για πολλά χρόνια στην πετρελαϊκή βιομηχανία ως μηχανικός, ως σύμβουλος σε θέματα του ευρωπαϊκού κοινοβουλίου και πρόσφατα και στην πολιτική, ως υποψήφια στις τελευταίες βουλευτικές εκλογές.
Έτσι μπορώ να μεταφέρω η ίδια τις εμπειρίες μου και τις δυσκολίες που συναντά μια γυναίκα εργαζόμενη σε ένα σκληρό, απαιτητικό και πολύ ανταγωνιστικό ανδροκρατούμενο περιβάλλον, την ώρα που προσπαθεί να κρατήσει μια ευτυχισμένη οικογένεια, με το μεγαλύτερο στοίχημα αυτό της ανατροφής των παιδιών.
Ωστόσο οι δυσκολίες αυτές αποτυπώνονται και αποδεικνύονται πολύ περισσότερο από τα νούμερα και τις στατιστικές. Οι στατιστικές λοιπόν λένε ότι οι γυναίκες στην Ελλάδα έχουν ξεπεράσει εμπόδια από παλιές νοοτροπίες και σήμερα πλέον, σπουδάζουν και εκπαιδεύονται, περισσότερο ακόμα και από τους άνδρες. Τα νούμερα δείχνουν ότι τα ποσοστά των γυναικών στα πανεπιστήμια είναι ψηλότερα από αυτά των ανδρών (53% φοιτήτριες). Και όχι μόνο αυτό, αλλά οι γυναίκες διακρίνονται και αριστεύουν στις σπουδές τους, και μάλιστα κατακτούν με γοργά βήματα και χώρους που ως τώρα θεωρούνταν ανδροκρατούμενοι, όπως πχ τα επαγγέλματα των μηχανικών, των γιατρών κλπ.
Ωστόσο, οι δυσκολίες αρχίζουν μετά, όπου, ακόμα κι όταν καταφέρουν να ενταχθούν στην αγορά εργασίας (έχοντας μισά ποσοστά απασχόλησης από τους άνδρες και διπλάσια ανεργία), θα βρεθούν αντιμέτωπες με ακόμα μεγαλύτερες δυσκολίες ως προς την εξέλιξη της καριέρας τους και τις ευκαιρίες να προαχθούν σε υψηλές θέσεις ευθύνης, είτε στον ιδιωτικό είτε στον δημόσιο τομέα. Αυτό που ονομάζεται λοιπόν «γυάλινη οροφή» στην Ελλάδα μοιάζει να είναι αδιαπέραστη σε μερικούς ειδικά τομείς.
Σε μια διεθνή έρευνα που γίνεται κάθε χρόνο, για το 2008, η Ελλάδα κατέχει μόλις την 75η θέση από 130 χώρες ως προς τις ίσες ευκαιρίες στα δυο φύλα, με χαμηλές επιδόσεις στη συμμετοχή των γυναικών στην οικονομία και με ακόμα χαμηλότερες στη συμμετοχή στην πολιτική. Στην πολιτική μάλιστα είμαστε στη θέση 93, με συμμετοχή γυναικών στο ελληνικό κοινοβούλιο μόνο κατά 16%, αλλά και ακόμα πιο απογοητευτικά τα μονοψήφια νούμερα συμμετοχής σε κυβερνητικές θέσεις, αλλά και τα ποσοστά μόλις της τάξης του 2-3% σε θέσεις Δημάρχων και Νομαρχών.
Κι αυτό τη στιγμή που στο Ευρωπαϊκό Κοινοβούλιο η συμμετοχή των γυναικών φτάνει στο 30%, και με αυτό το ποσοστό η Ευρώπη θεωρεί ότι υπάρχει έλλειμμα δημοκρατίας και πολιτισμού που πρέπει να αντιμετωπισθεί λαμβάνοντας μέτρα.
Ξεκινήσαμε λοιπόν ανάποδα εκ του αποτελέσματος, για να καταγράψουμε ότι πράγματι η γυναίκα εργαζόμενη στην Ελλάδα δεν έχει τις ίδιες ευκαιρίες καριέρας με έναν άνδρα και έχει προβλήματα να αντιμετωπίσει.
Τι είδους είναι όμως οι δυσκολίες που αντιμετωπίζει σήμερα μια εργαζόμενη στην Ελλάδα? Δυο κατηγοριών θα έλεγα:
Πρώτον, δυσκολίες νοοτροπίας, που λένε ότι οι γυναίκες, εξαιτίας της μητρότητας δε μπορούν να είναι εξίσου παραγωγικές και αποτελεσματικές όσο οι άνδρες, ή ότι η άδεια μητρότητας είναι καθοριστική για να τις κρατάει πίσω και να τις «στιγματίζει» ως επαγγελματίες δεύτερης κατηγορίας.
Πιστεύω όμως ότι είναι απλώς μια στενόμυαλη δικαιολογία και ένα άλλοθι εκ μέρους των εργοδοτών, το να χαρακτηρίζει κανείς μια καριέρα συχνά 30 και 35 χρόνων από το διάστημα των 4-6 μηνών απουσίας λόγω της γέννησης ενός παιδιού. Βεβαίως, να πούμε ότι και από τη μεριά της γυναίκας, στη ζωή κάθε γυναίκας, η γέννηση ενός παιδιού είναι ένα συνταρακτικό γεγονός, αλλά είναι και ευθύνη της γυναίκας, να κρατάει τις λεπτές εκείνες γραμμές που θα την κάνουν να είναι συνεπής μητέρα αλλά και συνεπής εργαζόμενη, όπως οφείλει..
Δεύτερον, οι πρακτικές δυσκολίες, που έχουν να κάνουν με υποδομές και ρυθμίσεις. Οι δημόσιοι βρεφονηπιακοί σταθμοί είτε δεν είναι πάντα διαθέσιμοι, είτε δεν είναι εύκολα προσιτοί, είτε δεν καλύπτουν τα ωράρια εργασίας. Όσο για τους ιδιωτικούς αυτοί επιβαρύνουν με ένα σημαντικό κόστος!
Και μιλώντας για τις πρακτικές δυσκολίες, και τη στιγμή που πολύς λόγος γίνεται για την πρόωρη συνταξιοδότηση των γυναικών, εγώ θα έλεγα ότι είναι πιο σημαντικό να δώσουμε έμφαση στην πρόνοια και τα μέτρα για τα χρόνια που οι νεαρές μητέρες φέρνουν στον κόσμο τα παιδιά και έχουν μεγάλη ανάγκη χρόνου και βοήθειας, παρά στα χρόνια που τα παιδιά είναι συνήθως μεγάλα και ανεξάρτητα.
Στην Ελλάδα λοιπόν πολλά βήματα πρέπει ακόμα να γίνουν και στην αλλαγή νοοτροπίας από όλους μας -κοινωνία και οικογένεια-, αλλά και σε επίπεδο νομοθεσίας. Υπάρχουν πολλοί τρόποι να βοηθηθεί ουσιαστικά η συμμετοχή των γυναικών.
Και να πω ακόμα κάτι, σε σχέση με τη σημερινή συγκυρία της οικονομικής δυσκολίας και κρίσης. Τέτοιες κρίσεις επηρεάζουν σαφώς τον οικογενειακό προγραμματισμό, καθώς κάποιες νέες μητέρες που αποφασίζουν να απέχουν για κάποιο διάστημα από την εργασία μπορεί τώρα να μη μπορούν να το κάνουν, σε περιόδους που ένας δεύτερος μισθός μπορεί να είναι κρίσιμος για τον οικογενειακό προϋπολογισμό.
Ωστόσο από την άλλη μεριά, μια τέτοια κρίση μπορεί να οδηγήσει στην ανάγκη αξιοποίησης όλου του πολύτιμου ανθρώπινου δυναμικού της χώρας, όλων των ταλέντων και των ικανοτήτων, και των γυναικών που μέχρι σήμερα μένουν εκτός. Κι έτσι μπορεί να αναδειχθούν τα προβλήματα εκείνα που δείχνουν ότι η εργαζόμενη μητέρα χρειάζεται στήριξη και βοήθεια, έτσι ώστε και οι πολιτικοί και οι επιχειρηματίες να δώσουν περισσότερα προκειμένου να κερδίσουν κι οι ίδιοι περισσότερα.
Αλλά αν αυτά που ανέφερα ως τώρα είναι οι εξωγενείς δυσκολίες, δε πρέπει να ξεχνάμε και τις εσωτερικές δυσκολίες και αγωνίες μιας εργαζόμενης.
Συχνά τίθεται το ερώτημα πόσο μεγάλο είναι το κόστος του να χάνει μια γυναίκα τα πρώτα και καθοριστικά χρόνια της ζωής ενός παιδιού, κυνηγώντας την καριέρα? (Κατ’ αρχήν να πούμε ως παρένθεση ότι, παρόλο το κυνήγι της καριέρας, στην Ελλάδα είμαστε ακόμα μόνο στην επαγγελματική επιβίωση και όχι στην εντυπωσιακή καριέρα).
Επιστρέφοντας όμως στο ερώτημα, πράγματι αυτό είναι το πιο σκληρό κομμάτι της ιστορίας. Αλλά επιτρέψτε μου να πω ότι όσο σκληρό είναι για μια μητέρα, το ίδιο σκληρό νομίζω ότι είναι και για τον πατέρα (και ήταν όλες τις προηγούμενες δεκαετίες που ο πατέρας ήταν συνήθως αμέτοχος), το να χάνει πιθανώς τα πρώτα βήματα του παιδιού, τις πρώτες λέξεις του και πολλά άλλα. Αλλά, δυστυχώς αυτό είναι το κόστος που καλούμαστε όλοι να πληρώσουμε. Φυσικά και το ιδανικό θα ήταν να περνάμε μητέρες και πατέρες, 24 ώρες την ημέρα με τα παιδιά μας. Αλλά η κοινωνία αλλάζει, μαζί και τα πρότυπα. Έτσι τα παιδιά του 21ου αιώνα, μπορεί να χάνουν κάτι από το χρόνο των γονιών, αλλά πιστεύω ότι μακροπρόθεσμα μπορεί να κερδίζουν νιώθοντας περήφανα για μια πετυχημένη μητέρα στην επιστήμη, τις επιχειρήσεις, την πολιτική. Κι από την άλλη, δεν είμαι καθόλου σίγουρη ότι μια γυναίκα που έχει σπουδάσει, που έχει επενδύσει σε κόπο, χρόνο, χρήμα, όνειρα και φιλοδοξίες, γίνεται καλύτερη μητέρα και αναθρέφει πιο ευτυχισμένα παιδιά, όταν η ίδια απαρνηθεί όλα τα προηγούμενα και κρατήσει μόνο τον ένα ρόλο, αυτόν της μητέρας.
Είναι στο χέρι και της κοινωνίας ολόκληρης, αλλά πρωτίστως στο χέρι κάθε μητέρας και κάθε πατέρα να βρουν μαζί ως οικογένεια τον χρυσό κανόνα δίνοντας χρόνο σε καριέρα και οικογένεια με ισορροπία.
Τελικά, κλείνοντας, θέλω να πω ότι η σημερινή ελληνίδα αναλαμβάνει και διεκδικεί όλο και περισσότερους ρόλους. Και για να αναφερθώ και στην προσωπική μου εμπειρία, κι εγώ, και το επεδίωξα αλλά και είχα την τύχη, να ασχοληθώ με πολλά διαφορετικά πράγματα, που μερικά από αυτά ήταν συναρπαστικά. Τελικά, πιστεύω ότι όλος αυτός ο πολύπλοκος συνδυασμός είναι που είναι και το συναρπαστικό της ιστορίας.
Βεβαίως, και θα συμφωνήσουμε όλες και όλοι ότι στο επίπεδο της καθημερινότητας, τα πράγματα συχνά είναι πολύ δύσκολα, όταν πρέπει να συνδυάσεις και να προλάβεις τόσα διαφορετικά πράγματα και ρόλους. Ο ρόλος της μητέρας και της συζύγου που κρατάει και οργανώνει την οικογένεια είναι ο ρόλος με το πιο μεγάλο στοίχημα, αυτό της ανατροφής των παιδιών. Αλλά και οι ρόλοι της επιστήμονος, της εργαζομένης, της πολιτικού, ο καθένας πιο απαιτητικός από τον άλλο.
Ωστόσο η πραγματικότητα της σημερινής εποχής είναι από μόνη της και πολύπλοκη και πολυσύνθετη. Κι εμείς πρέπει να προσαρμοζόμαστε σ’ αυτό, χωρίς να κάνουμε εκπτώσεις, αναπτύσσοντας κι ανακαλύπτοντας όλες μας τις δυνάμεις και τις δυνατότητες. Και τελικά αυτή η διαδρομή και οι εμπειρίες που συσσωρεύει κανείς είναι που κάνει το «ταξίδι» συναρπαστικό και στο τέλος της ημέρας, ακόμα κι όταν οι δυνάμεις σε εγκαταλείπουν, η χαρά και η ικανοποίηση είναι μεγάλη όταν λες ότι και σήμερα κάτι έμαθα, κάτι κατάφερα, κάτι πρόσφερα και στην οικογένεια και στη δουλειά μου. "